شهرداری کرج دقیقا چه می‌کند؟!
ابهام در تکمیلِ طرح تفصیلیِ کرج
نسترن کیوان‌پور
حدود چهار سال از آغاز مطالعات طرحِ تفصیلی جدید کرج با همکاری چهار شرکت مهندسان مشاور می‌گذرد. طرحی که در آن شهر کرج به چهار حوزه تقسیم شد و با بررسی‌های صورت گرفته، بنا شد چهار شرکت مهندسان مشاور، مطالعات را انجام دهند که یکی از این مشاوران نیز نقشِ هماهنگ‌کننده داشته باشد تا نظارت، هرچه جامع‌تر و دقیق‌تر صورت گیرد. قرارداد در همان سال با همان مشاورِ مادر منعقد شد و قرار بر این بود که روندِ تهیه‌ی این طرح مثل طرحِ پیشین کُند نباشد تا کرج از ساخت‌وسازهای غیرمجاز و بی‌رویه عقب نمانَد.
واردِ مهرماهِ سال ۱۳۹۸ شده‌ایم و هنوز خبری از نهایی شدن این طرح نیست و آن‌چه می‌شنویم تنها وعده و وعیدِ مسئولان مدیریت شهری است!
مدیریت و اداره‌ی شهرها به ویژه شهرهایی با جمعیت بالا مانند کرج باید متعادل و طبق برنامه‌ریزی کلان باشد تا توسعه‌ی متوازن در راستای برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح محقق شود.
پهنه‌های خدمات، دسترسی‌ها و کاربری‌ها به عنوانِ اجزای اصلیِ ساختار یک شهر باید تحت مدیریت و نظارت مستمر و کارشناسی باشند چرا که سنگ‌بنای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در مدیریت شهری، وجود طرح جامع و تفصیلیِ به‌روز و کارشناسی‌شده است. اما چرا روند تهیه‌ی طرح تفصیلی به عنوانِ مبنای اصلیِ مدیریت شهر و دست‌یابی به توسعه‌ی متوازن، درگیرِ اِعمال نظر شخصی و تامینِ منافعِ برخی از افراد شده است؟
طرح تفصیلی؛ حاوی اطلاعات ارزش‌گذاری بر پهنه‌های شهری
کمی به تعاریف اولیه بپردازیم که دریابیم چرا داشتنِ طرح تفصیلیِ به‌روز یکی از نیازهای اصلیِ هر شهر است و کُند شدنِ فرآیند تهیه‌ی آن به شدت گرفتنِ تخلفاتِ ساختمانی می‌انجامد و راه را برای فساد هموار می‌کند.
طرح تفصیلی در بند ۳ از ماده یک قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن‌ها مصوب ۱۶/۴/۱۳۵۳ مجلس شورای ملی، چنین تعریف شده است؛ «طرح تفصیلی عبارت از طرحی است بر اساس معیارهای کلی طرح جامع شهر، نحوه‌ی استفاده از زمین‌های شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت، مساحت دقیق زمین را برای هر یک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویت های مربوط به مناطق بهسازی، نوسازی و توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت و کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می‌شود.»
برای درک درست این تعریف باید دانست که در طرح‌های شهری، طرح دیگری با عنوان طرح جامع شهر وجود دارد که نسبت به طرح تفصیلی فراگیرتر و کلی‌تر است .طرح جامع در واقع کاربری و نوع استفاده پهنه‌های بزرگ اراضی را در شهرها معین می‌کند و طرح تفصیلی جزئیات دقیق کاربری را مشخص می سازد. به عبارتی بهترین و ضروری‌ترین اطلاعات برای ارزش‌گذاری بر اراضی در این طرح نهفته است به این ترتیب که تصویب طرح‌های تفصیلی شهرها به شهروندان و فعالان بازار مسکن مانند مشاوران املاک و شرکت های ساختوساز یا به تعبیر معمول، بساز بفروش‌ها این امکان را می‌دهد که از کاربری زمین‌های موضوع معامله یا قراردادهای ساخت و ساز اطلاع یابند.
وعده مدیریت شهری کرج برای تکمیل طرح تفصیلی جدید تا پایان امسال
اگر به سایت شهرداری کرج سر بزنید و لغتِ طرح تفصیلی را جست‌وجو کنید به چندین صفحه خبر می‌رسید؛ خبرهایی که از چند سالِ پیش تاکنون از تشکیل جلسات متعدد، رفع نواقص طرح تفصیلیِ پیشین و پیگیریِ جدیِ تهیه‌ی طرح تفصیلی جدید خبر می‌دهد و معاون معماری و شهرسازی شهرداری کرج مدام از نهایی شدنِ آن خبر می‌دهد، اما خبری از خروجی نیست.
شنیده‌ها حاکی از آن است که طرحی که اکنون ملاک عمل شهرداری است در سه نوبت تهیه شد که سومین بازنگری که اواخر سال ۹۷ ارائه شد، ایراداتِ اساسی داشت و این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که کارشناسان مربوطه آیا تحصیلات مرتبط و اِشراف کافی به موضوع داشته‌اند یا خیر. اکنون طرحِ ملاک عمل مربوط به سال ۹۵ است! یعنی سه سالِ پیش؛ مدت زمانِ بسیاری که طیِ آن چهره‌ی شهر به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای و بافت فرسوده، تغییراتِ اساسی را تجربه کرده است.
تا سال ۸۸ به مدت ۱۶ سال یک طرح ملاک عمل شهرداری بود!
تهیه‌ی طرح تفصیلی کرج یکی از مهم‌ترین چالش‌های چند سال اخیرِ این کلانشهر بوده است. به دلیل انتخابِ فکر نشده‌ی مهندسان مشاور در سال ۱۳۸۰، طرح تفصیلی به طور ناقص در سال ۱۳۸۸ به شهرداری کرج ابلاغ شده بود؛ یعنی دقیقا زمانی که ساختوساز و توسعه‌ی شهری شدت گرفته بود و کالبد شهر با تغییرات عمده‌ای همراه بود. بازنگری طرح نیز به‌روز نبود و همین موضوع به معضلاتِ حوزه‌ی ساختوساز دامن می‌زد. طرحِ قبلی نیز مربوط به سال ۱۳۷۲ بود؛ یعنی تا سال ۸۸ که طرح جدید ابلاغ شود، مدت ۱۶ سال تنها یک طرح ملاک عملِ شهرداری کرج بود!
هرچند این مشکل تنها مربوط به کرج نیست و روند تهیه طرح تفصیلی در کشور ما بسیار کُند است اما فاصله بسیار زیادِ تهیه و ابلاغِ چنین طرح‌هایی سبب می‌شود نیازهای روزِ شهر نادیده گرفته شود.
نظر سارا دشتگرد؛ عضو شورای اسلامی شهر کرج را در این خصوص جویا می‌شویم. دشتگرد می‌گوید: «اوایل ورودم به شورای شهر در خصوص طرح تفصیلی تذکر داده بودم. قراردادهایی منعقد شده بود که بر اساس آن فقط هزینه را شهرداری بر عهده داشت اما پیگیریِ باقیِ امور بر عهده اداره کل راه و شهرسازی استان بود حتی انتخاب مشاوران. به نظرم شکاف همین‌جا اتفاق می‌افتد؛ شهرداری رسما نقشی در پیگیریِ امور ندارد!»
دشتگرد با بیان اینکه انگار اراده‌ای برای تحویل بازنگری طرح تفصیلی وجود ندارد می‌گوید: «بنا بر قرارداد، بازنگری طرح تفصیلی باید سال ۹۴ تحویل می‌شد اما هنوز خبری از آن نیست.»
او با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات اصلی در ساختوساز غیر مجاز عدم وجود طرح تفصیلی است می‌گوید: «گاهی لوایحی در شورا ارائه می‌شود که مربوط به تبدیل کاربری یا افزایش تراکم است، برخی تعجب می‌کنند که مگر شورا می‌تواند در این حوزه ورود کند؟ چرا که طرح تفصیلی به عنوان سند بالادستی این موارد را در دلِ خود دارد اما وقتی طرح تفصیلی ابلاغ نشده، شورا مجبور است در این زمینه ورود کند. این‌ها جزء موضوعاتِ نو در شهرداری کرج است! در هیچ‌کدام از شهرداری‌های کشور این معضل را با این شدت ندیده‌ام؛ به‌جای تصمیم‌گیری در حوزه‌های مهم مانند جذبِ سرمایه‌گذار و معرفیِ ظرفیت‌های شهر بیش‌ترِ وقتِ شورا صرفِ بدیهیات می‌شود.»
دشتگرد ابراز امیدواری می‌کند که قراردادِ جدید طرح تفصیلی که اداره کل راه‌وشهرسازی وعده‌ی آن را داده سریع‌تر به ثمر برسد اما این پرسش را نیز مطرح می‌کند که سرنوشتِ قراردادِ پیشین که با مبلغ بالایی بسته شده بود چه شد؟
او در پایان می‌گوید: «پولِ بیت‌المال برای قراردادها صرف می‌شود. این مسائل باید پیگیری شود. باید بدانیم این میزان هزینه، صرفِ انجامِ چه کاری شده است.»
لزومِ پیگیریِ جدیِ روند تهیه‌ی طرح تفصیلی از سوی شورای شهر کرج
شهرسازی ما(روند مطالعه، تهیه و اجرای طرح‌های شهری) در سال‌های اخیر و به خصوص در کلانشهرِ کرج، از ساخت‌وسازهای حاشیه‌ای و غیرقانونی عقب‌تر بوده است. طرح مطالعاتیِ یک پروژ‌ه آن‌قدر به طول می‌انجامد که مردم خودشان دست به کار می‌شوند و نتیجه، همین ساختمان‌هایی غیر استانداردی می‌شود که استحکامِ بسیار پایینی دارد و با کوچکترین لرزه‌ای، زندگیِ تمامِ ساکنانِ محدوده به خطر می‌افتد.
سوال اینجاست که شهرداری کرج در حوزه‌ی تهیه‌ی طرح تفصیلی دقیقا چه می‌کند!؟ آیا انتخابِ مشاوران ایرادِ کار است یا عدمِ نظارتِ صحیح؟ شهروندانِ کلانشهر کرج نیاز به پاسخ دارند که پولِ بیت‌المال طیِ این سال‌ها صرفِ چه شده و چه خروجی برای شهر داشته است؛ آن‌هم وقتی هنوز باید ساخت‌وسازها بر اساس طرحِ هفت سالِ پیش موردِ بررسی قرار گیرند!؟
این طور به نظر می‌رسد که بی‌برنامگی، اِعمال نظر شخصی و اقدامات سلیقه‌ای پای رفت‌وآمدِ افراد سودجو را به طرح‌های مهم شهری باز کرده است و همین امر زمینه‌ساز فساد گسترده در شهر خواهد شد.
سوال اینجاست که آیا دست‌هایی در کار است که چوب لای چرخِ توسعه‌ی کرج گذاشته؟ آیا نهادهای نظارتی دلشان برای کرج و شهروندانِ آن نمی‌سوزد و افرادی را که منافعِ شخصی را بر منافعِ عمومی ترجیح می‌دهند به حال خود رها کرده‌اند تا شهر را به تاراج ببرند؟
شورای اسلامی شهر کرج به عنوانِ نهادِ ناظر بر عملکرد شهرداری “باید” چنین موضوعی را با جدیت پیگیری کرده و دلیلِ این تعلل را آسیب‌شناسی و دلیلِ اهمال در به سرانجام رساندنِ طرح تفصیلی را مشخص کند. چرا که بودجه‌ی تهیه‌ی تمامِ این طرح‌ها از بیت‌المال صرف می‌شود و مردم از نمایندگانِ منتخب خود انتظارِ پاسخگویی دارند.
